Χρειαζόμαστε υγεία στην εκπαίδευση και εκπαίδευση στην υγεία

Όσο η συζήτηση γύρω από το βιβλίο μου «Εθνικό, το Χρήσιμο. Τομές στα Συστήματα Εκπαίδευσης και Υγείας» συνεχίζεται, τόσο πιο ανάγλυφη σχηματίζεται η εικόνα της ελληνικής κοινωνίας σε δύο ακραία κρίσιμους τομείς: στην αυτογνωσία και στην ετοιμότητα για δράση. Εκατοντάδες συνομιλητές μου συμφωνούν ότι και η Εκπαίδευση και το Εθνικό Σύστημα Υγείας έχουν πράγματι τα προβλήματα που περιγράφω στο βιβλίο.

Προσωπικότητες όπως ο Ηλίας Μόσιαλος, Καθηγητής της Πολιτικής της Υγείας στο London School of Economics, ο Ανδρέας Λοβέρδος, πρώην Υπουργός Υγείας και Παιδείας, ο Περικλής Μήτκας, Πρόεδρος της Εθνικής Αρχής Ανώτατης Εκπαίδευσης και πρώην Πρύτανης ΑΠΘ και ο Θεόδωρος Τρυφών, Πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Φαρμακοβιομηχανίας συμφωνούν, επίσης, στην άμεση ανάγκη να αντιμετωπίσουμε επιτέλους τους καθαρούς και παρόντες κινδύνους που έχουμε μπροστά μας.

Όπως, για παράδειγμα, την αδυναμία του δημοσίου -όχι μόνο του ελληνικού!- να αναλάβει τα συνεχώς αυξανόμενα κόστη της Υγείας, καθώς μειωνόμαστε ως πληθυσμοί και μεγαλώνουμε σε μέση ηλικία. Μάλιστα, τόσο ο Ηλίας Μόσιαλος όσο και ο Υπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης, Δημήτρης Παπαστεργίου, επικύρωσαν ως σωστή τη διέξοδο που βλέπω στα μεγάλα δεδομένα (big data) και την τεχνητή νοημοσύνη όσον αφορά στους δύο αυτούς τομείς. Πού διαφωνούμε, λοιπόν, και γιατί δεν κάνουμε τα βήματα που πρέπει;

Η πιο έγκυρη —μέχρι στιγμής!— απάντηση έρχεται από τα χείλη του ευπατρίδη, στοχαστή και πολιτικού, πρώην Αντιπροέδρου της Κυβέρνησης και Υπουργού Εξωτερικών, Ευάγγελου Βενιζέλου: «δε μένει χώρος στη δημόσια συζήτηση για να μιλήσουμε γι’ αυτά, διότι μας κατακλύζει μια καθημερινότητα αποσπασματική, που διαλύει και τη διάθεση να κάνεις σοβαρές συζητήσεις. Ο Κυριάκος Αναστασιάδης είναι συνηθισμένος να εστιάζει στο χειρουργικό πεδίο και να κάνει αυτά που πρέπει να κάνει, διότι πρέπει να αποδώσει τον ασθενή υγιή, αποκατεστημένο …θέλει μια στοχοπροσήλωση, δεν είναι εύκολο.

Αυτό που κομίζει το βιβλίο είναι ότι θα έπρεπε να κάνουμε μια άλλη δημόσια συζήτηση, που δε γίνεται γιατί δε μένει χώρος … γιατί δε γίνεται πολιτική ατζέντα την οποία θα έπρεπε να φέρνει από μόνη της μια Κυβέρνηση που θέλει να κάνει αλλαγές, που θέλει να κάνει τομές, που θέλει να πάρει το case study, ακριβώς αυτό (το διεθνές προπτυχιακό πρόγραμμα) της Ιατρικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου, για να πάει παραπέρα και σε άλλες Σχολές… Αυτό που θέτει ο Κυριάκος Αναστασιάδης είναι πάρα πολύ απλό, είναι θεμελιώδες, είναι υπαρξιακού χαρακτήρα, αλλά αυτή τη στιγμή η χώρα δεν έχει πολιτικές και κοινωνικές προϋποθέσεις να συζητήσει και να αποφασίσει για οποιοδήποτε σοβαρό ζήτημα… διότι οι σχέσεις μεταξύ των πολιτικών κομμάτων αλλά και η αντίδραση της κοινωνίας των οργανωμένων ομάδων είναι τέτοια που δεν το επιτρέπει».

Αλήθεια, πώς μπορεί να διαφωνήσει κανείς με την εκτίμηση ότι ασχολούμαστε σχεδόν μοναδικά με διενέξεις ως προς τη νομή της εξουσίας και τη σκληρή κριτική για «σύστημα»; Γιατί χρειάζεται ακόμη μια δημόσια συζήτηση για τα θέματα που τίθενται στο βιβλίο, όταν ήδη όσα έχουν λεχθεί και καταγραφεί για την Εκπαίδευση και την Υγεία είναι, ήδη, (πάρα) πολλά; Φοβάμαι ότι θα σοκάρω, αλλά θεωρώ πως για την αλήθεια και τη χρησιμότητα των θέσεων για την Εκπαίδευση (ας πάψουμε τις μεγαλοστομίες για την Παιδεία, που πρέπει να σημαίνει τη γενική αποτίμηση για το αποτέλεσμα της εκπαίδευσης) και για την Υγεία (ας συνειδητοποιήσουμε επιτέλους ότι ασχολούμαστε μόνο με τη θεραπεία και όχι για τη διατήρηση και την προαγωγή της, βιολογικής και ψυχικής μας, υγείας) δε χρειάζεται δημοψήφισμα! Είχαμε στη «φαρέτρα» μας τα mRNA εμβόλια εδώ και δέκα χρόνια και τα κουβεντιάζαμε.

Εκεί που ο τρομολαγνικός δημόσιος διάλογος τα φόρτωνε με μεταλλάξεις και καρκινογενέσεις, ήρθε η πανδημία και το «πείραμα» δισεκατομμυρίων ανθρώπων, ώστε να τα δοκιμάσουμε για να σώζουμε ζωές θεραπεύοντας τους καρκίνους (που δήθεν θα μας προκαλούσαν τα εμβόλια). Είχαμε για είκοσι τουλάχιστον χρόνια προβλήματα ευρωπαϊκής άμυνας, ασφάλειας, εξάρτησης και μειούμενης παραγωγικότητας εδώ και απλά δεν το συζητούσαμε. Μέχρι που ήρθε ένας ασυνήθιστος πολιτικός στις ΗΠΑ (οι αναλογίες με τους ιούς δικές σας!) για να μας αναγκάσει να τα κοιτάξουμε κατάματα και να πάρουμε μέτρα, πριν είναι αργά. Κι αυτό, γιατί δεν κάνουμε ο κάθε ειδικός στον τομέα του το καλύτερο, το πιο σύγχρονο, το πιο αποτελεσματικό, το πιο χρήσιμο. Γιατί έχουμε συνηθίσει (και επιβραβεύουμε) τους χαμηλούς μέσους όρους. Γιατί έχουμε κατασυκοφαντήσει την αριστεία (που είχε πάντα δύο εχθρούς: αυτούς που την αντιμάχονται ως δήθεν εκτροπή προς την αριστοκρατία και εκείνους που την ευτελίζουν με την επιβράβευση όσων απλώς διεκπεραιώνουν).

Πρέπει να δράσουμε. Και μάλιστα άμεσα! Με φυγή προς τα εμπρός. Είμαστε ήδη πολύ πίσω. Κινούμαστε πιο αργά από τις εξελίξεις. Στεκόμαστε αμήχανοι μπροστά στο ψηφιοποιημένο, σύγχρονο περιβάλλον που εξαπλώνεται ραγδαία. Θεωρούμε, γενικά, ότι βρισκόμαστε εδώ και καιρό στο «παραένα», λίγο πριν «το τέλος του χρόνου»! Υπερβολές; Ας συμφωνήσουμε, έστω, ότι βρισκόμαστε σε σταυροδρόμι. Και στεκόμαστε άπραγοι, παρατηρητές και διαμαρτυρόμενοι. Καιρός να πούμε τα πράγματα με το όνομα τους. Η Υγεία και η Εκπαίδευση δε θέλουν απλά συμπληρώματα ή αλλαγές, αλλά απαιτούν γενναία επανεκκίνηση, όπως περιγράφεται στο βιβλίο. Με τόλμη και όσο το δυνατόν ευρύτερη συναίνεση. Για να γίνουν όχι απλώς επαρκείς για τις ανάγκες όλων των Ελλήνων πολιτών, αλλά σοβαρό, εθνικό, αναπτυξιακό κεφάλαιο. Χρειαζόμαστε, λοιπόν, άμεσα υγεία στην εκπαίδευση και εκπαίδευση στην υγεία, ώστε να εξασφαλίσουμε τουλάχιστον τη βιωσιμότητα των δυο αυτών τομέων για τις επόμενες γενιές.